Het ultieme uit je bubbel experiment

Eerder heb ik het al over moraliteit en het ethisch handelen van Kant gehad. Vrij vertaald is zijn advies: denk bij al je handelen of je in een wereld wilt leven waar iedereen zo handelt. Bijvoorbeeld als je je reisverzekering gebruikt om die verloren zonnebril te claimen of als je een portemonnee vindt met veel geld erin. Breng je hem dan naar de politie of niet.

Dit is al een mooie oefening om je te verplaatsen in andere mensen en hoe jouw handelen ook hen raakt (en andersom). Eentje die nog verder gaat en daardoor nog interessanter is. Stel je voor. Je vertrekt met Elon Musk’s SpaceX Starship naar Mars. Daar aangekomen mag je met je medereizigers de planeet aarde opnieuw inrichten. Jullie bepalen de grenzen, de wetten en de systemen. De fysieke elementen vallen helaas buiten je invloed. En er is nog één ander addertje. Als het schip jullie terug brengt naar moeder Aarde, weet je niet in welke hoedanigheid en waar je terecht gaat komen.*

Dit kan als ijsbeer op de Noordpool, maar ook als vrouw in Niger. Als boerin in de Achterhoek of als president van Amazon. Als kind van een Aborigonal of als oude man in India. Als jonge vrouw in Egypte of als boom in de Amazone.

Ga er maar aan staan. Hoe zou jij die wereld inrichten? Ik vind het een super gedachte experiment. Eentje waar je hersens en al je overtuigingen van gaan kraken. Want wat doe je met de arm-rijk verschillen. Of de (on)gelijkheid tussen man-vrouw, jong-oud. Welk werk is van betekenis en welk werk niet en hoe waardeer je dat dan. Maar ook welke regels en wetten gelden er en waarom. Waar zitten de vanzelfsprekendheden en de dilemma’s.

Je kunt hem natuurlijk ook kleiner maken. Hoe zou je het onderwijs vormgeven? Alles kan en alles mag. Je weet alleen niet hoe jij straks van dat onderwijs gaat genieten. Als ouder, leerkracht, leerling, of als die vluchteling die voor het eerst met ‘ons’ onderwijs in aanraking komt. Als wethouder onderwijs in Amsterdam of in Lutjebroek. Als werkgever, medeburger of als ‘de natuur’.

Dit lijk mij een prachtige out-of-the-box (of uit je bubbel) denkoefening die ruimte creëert om net even anders tegen grote en minder grote vragen aan te kijken.

Bij welke vragen en in welke situaties denk jij dat dit experiment een goede start kan zijn?

* Dit gedachte experiment vind zijn oorsprong bij de Amerikaanse filosoof John Rawls. In zijn boek A Theory of Justice dat in 1971 verscheen beschrijft hij het experiment ‘the veil of ignorance’. De centrale vraag daar: als we niks weten over waar we terecht gaan komen, in wat voor soort maatschappij zouden we ons dan veilig voelen.